علی (ع) از زبان دکتر علی شریعتی

«علی(ع) نیازهایی که در طول تاریخ، انسانها را به خلق نمونه های خیالی، به خلق الهه ها و رب النوع های فرضی می کشانده، در تاریخ عینی اشباع می کند. این رب النوع ها به انسان نشان می دادند که هر احساسی و هر استعداد انسانی تا این حد می تواند رشد کند و انسان هایی که تا آن حد هیچ کدامشان نمی توانستند رشد کنند، این را به عنوان یک سرمشق، یک چیزی که باید به آن برسیم، یک عظمت و درجه ای که نمونه زندگی ما و وجهه نظر ما و مسیر حیات و تکامل ما باید باشد، به ما نشان می دادند، علی(ع) در تاریخ نشان می داده و نشان داده و از همه شگفت تر، همه استعداد هایی را که ما ناچار در همه اساطیر و در رب النوع های مختلف می دیدیم، در یک اندام عینی جمع کرده است.
در جنگ، خونریزی و بی باکی و نیرومندی شدیدی را که مانند یک رب النوع اساطیری می جنگد نشان می دهد که نیاز انسان را به قهرمانی سیراب می کند و در کوچه در برابر یک یتیم، چنان ضعیف و چنان لرزان و چنان پریشان می شود که رقیق ترین احساس یک مادر را به صورت اساطیری نشان می دهد.
در مبارزه با دشمن چنان بی باکی و چنان خشونت به خرج می دهد که مظهر خشونت است و شمشیرش مظهر برندگی و مظهر خونریزی و مظهر بی رحمی نسبت به دشمن است و در داخل خانه از او نرمتر و از او صبورتر و از او پرگذشت تر دیده نمی شود. علی(ع) وقتی می بیند اگر بخواهد برای احقاق حق خودش شمشیر بکشد، مرکز خلافت اسلامی و مرکز قدرت اسلامی متلاشی می شود، ناچار صبر می کند، یک ربع قرن صبر می کند و با شرایطی و در وضعی زندگی می کند که درست احساس زندگی پرومته در زنجیر را در انسان به وجود می آورد، اما به خاطر انسان این زنجیر را خودش براندامش می پیچد.

من از کلمه «امام»، معنی یک رهبر سیاسی یا حتی اجتماعی یک جامعه را نمی فهمم، من از کلمه «امام»، همان معنی را می فهمم که انسانیت در طول تاریخ خودش برای داشتن نمونه های اعلای فضائل انسانی ای که در عالم نبوده و نمی دیده و بدان نیازمند بوده، در ذهن خودش این نمونه های عالی را می ساخته و این نمونه های عالی به عنوان سرمشق و الگو برایش وجود داشته و دوست می داشته و می پرستیده، به عنوان نمونه های اعلایی که بالاتر از خاک و بالاتر از انسان های واقعی هستند.

علی(ع) یک «امام» است که می خواهد به تاریخ و انسان نشان دهد که شما که نیازمند به نمونه های اعلای فضائل بی نقص، فضائل مطلق بودید و بعد نمونه های اینها را در ذهنتان به عنوان قهرمانان برجسته مطلق می ساختید، برای اینکه سرمشق زندگی ایده آلتان باشد، من همه آن نمونه ها و همه آن فضائل را در یک فرد انسانی محقق کرده ام. معنی «من کتاب ناطقم» این است